اصول الفصول، دانشنامه ای گمنام در تحقیقات عرفانی

به دلیل توجه عمده به ادبیات پیش از قرن هشتم و کم توجهی ناشی از آن به دوره های بعد، به ویژه عصر قاجار و زندیه، آثار این دوران مورد بررسی علمی قرار نگرفته و به درستی شناخته نشده است. بی شک در قرون دوازدهم و سیزدهم نیز آثاری ارزشمند می توان یافت که از آن جمله است: «اصول الفصول فی حصول الوصول»در موضوع عرفان و تصوف که ویژگیهای یک کتاب مرجع را دارد.    این کتاب حجیم، آخرین اثر رضا قلی خان هدایت است و از آن جا که او در اوج پختگی و کمال به نوشتن آن پرداخته، اهمیّتی دو چندان می یابد. «اصول الفصول» یک دایرة المعارف جامع است که در طیّ آن تمامی موضوعات مربوط به عرفان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. این اثر ارزشمند تا کنون به چاپ نرسیده و حتی یک مقاله در معرفی آن نوشته نشده است .    از «اصول الفصول» دو نسخة خطی باقی مانده که یکی در کتابخانة مجلس با 820 صفحه و دیگری در کتابخانة بوعلی سینای همدان با 520 صفحه موجود است. این مقاله برای اوّلین بار به معرفی کامل اصول الفصول می پردازد و ویژگیهای ممتاز آن را در حدّ توان نگارنده به پیشگاه اهل فرهنگ و ادب ارائه می دهد.